سوهان
سوهان یکی از ابزارهای دستی است که در درودگری و فلزکاری تمیز کاری و صیقل بکار می‌رود
سوهان از یک میله فلزی با سطحی شیاردار و زبر و یک دسته درست شده است. این شیارها را که بیشتر موازی هستند پیش از سخت‌شدن فلز میله به‌وسیله یک اسکنه یا دستگاه روی آن می‌کَنند.
از سوهان برای ساییدن و صاف کردن سطوح از جمله چوب و فلز و همچنین در صنایع دستی مانند منبت‌کاری و معرق‌کاری استفاده میشود.
به کار با سوهان، سوهان‌کاری گفته میشود. به بکاربرنده این ابزار، سوهان‌کار یا سوهانگر، به عمل یک سوهان‌کار، سوهان زدن و به قابلیت سایش‌پذیری یک سطح توسط سوهان، سوهان‌خواری می‌گویند
سوهان ابزاری است برای حذف مقادیر بسیارکم و ظریف از یک قطعه. از سوهان برای نرم کردن، تیز کردن و صاف و تمیز کردن سطوح تقریبا همه مواد استفاده میشود. یک سوهان شامل یک دسته است که میتوان یک دستگیره چوبی یا پلاستیکی به آن وصل کرد و یک بدنه دارد که آج‌های سوهان روی آن قرار دارند. این وسیله که معمولا برای کار با چوب و فلز استفاده میشود، از جنس فولاد و با مقاطعی به شکل‌های مستطیل، مثلث و دایره ساخته میشود. ممکن است یک رو یا هر دو روی سوهان آج‌دار باشد و حتی ممکن است نوع آج‌های هر روی سوهان با روی دیگر آن متفاوت باشد. به طور معمول سوهان‌های ریزتر برای کارهای ظریف‌تری ساخته میشوند، به همین خاطر در مقایسه آج‌های ریزتری هم دارند. علاوه بر سوهان‌های معمول فلزی سوهان‌های با نوک الماسه و سیلیسیم کاربید برای تراشیدن مواد سخت‌تری مثل سرامیک ساخته شده اند.
سوهان زدن اشیاء مختلف از جمله کارهایی است که بشر پیش از تاریخ نیز به وسیله ساییدن به سنگ‌ها قادر به انجام آن بوده، اما سوهان فلزی و به شکل تقریبا امروزی آن، قدمتی نزدیک به ۳۰۰۰ سال دارد. سوهان معمولی فلزی از قرن ۱۱ میلادی به امروز تغییر چندانی نکرده اند واز آن زمان به همین شکل مورد استفاده قرار میگیرد.
برای استفاده از سوهان بایدبه خاطر داشت که این وسیله برای حرکت در یک جهت طراحی شده، یعنی برای سوهان زدن یک سطح باید سوهان را فقط رو به جلو حرکت داد. حرکت رفت و برگشتی از آنجا که آج‌ها یک طرفه هستند، علاوه بر این که در جهت برگشت سوهان کاری انجام نمیدهد، باعث صدمه دیدن آج‌های آن هم میشود.
تنها هنگامی که سوهان از کناره و به صورت عرضی به سطح ساییده شود با سوهان‌های تک آج و دو آج میتوان حرکت رفت وبرگشت را انجام داد.
تمیز کردن سوهان یا برس‌های مخصوص هم از جمله کارهایی است که برای سالم نگه داشتن آن باید انجام بشود.
امروزه سوهان در شکل و اندازه‌ها و با آج‌های مختلف و حتی از مواد مختلفی ساخته میشود. اندازه آج‌ها و فاصله بین آن‌ها، زبری یک سوهان را معین میکند. سوهان‌های دقیق که به آن‌ها سوهان نرم گفته میشود، آج‌های ریزتری دارند و به عبارتی واحد آج در سانتیمتر آن‌ها بیشتر است. در مقابل سوهان‌های زبر که دندانه‌های بزرگتری هم دارند سریع‌تر و بیشتر ماده را سایش میدهند.
علاوه بر اندازه دندانه‌ها، الگوی شکل آن‌ها هم عاملی مهم است. این الگوها سرعت کار سایش توسط سوهان را، به طور کاملا جدای از اندازه دندانه تغییر میدهد. بر اساس نوع آج تقسیم بندی سوهان‌ها به شکل زیر است:
سوهان‌های تک آج
در آن‌ها دندانه‌های آج در ردیف‌های موازی هم قرار گرفته اند و برای سوهان زدن هردو سطوح نرم و زبر مناسب اند.
سوهان دو آج
شکل آج آن‌ها به این صورت است که دو ردیف دندانه عمود بر هم دارند که طرحی لوزی شکل را در الگوی آن‌ها به وجود می‌آورد. این نوع آج باعث میشود سرعت سوهان زدن دو برابر سوهان تک آج باشد. از آن برای سطوح سخت‌تر استفاده میکنند و کار کردن با آن روی سطوح نرم باعث کند شدن دندانه‌ها میشود.
آج منحنی شکل
ردیف آج‌ها به شکل منحنی، خمیده هستند و برای صاف و هموار کردن سطوح استفاده میشوند.
سوهان پهن(سوهان چوب بری)
دندانه‌ها دیگر به شکل خطی نیستد و هر دندانه به طور مستقل قرار گرفته. اندازه هر دندانه آن معمولا خیلی بزرگتر از سوهان‌های معمولی است. برای سوهان زدن سطوح نرمی مثل چوب و پلاستیک مناسب اند و در صورت استفاده رو سطوح سخت‌تر دندانه‌ها کنده خواهند شد.
سوهان الماسه
این نوع سوهان در شکل‌های گوناگونی مانند مربعی یا نیم دایره ساخته میشود. در این وسیله به جای دندانه‌های فولادی پوشیده از ذرات ریز الماس یا تنگستن-کاربید است و برای سوهان‌کاری روی فولاد سخت یا سطوح بسیار سختی مثل شیشه و سرامیک کاربرد دارد.
از جنبه شکل نیز گونه‌های مختلفی از سوهان ساخته شده اند
سوهان تخت
معمول و متداول‌ترین نوع است که برای سوهان زدن سطوح صاف استفاده میشود. سطوح بالایی و پایینی آن آج دارد اما لبه‌ها صاف و بدون آج است.
سوهان نیم دایره
یک روی آن صاف و روی دیگر آن شکل نیم دایره‌ای آج دار است. سطح صاف آن مانند سوهان تخت استفاده میشود و سطح نیم دایره برای اجسام منحنی. همچنین این سوهان معمولا از دسته به سمت نوک به شکل مخروطی است تا بتوان از آن برای شکل دادن هم استفاده کرد.
سوهان مثلثی
برای سوهان کاری گوشه و کنج‌ها و زوایای تیز و همچنین کار در فضاهای محدود و بسته استفاده دارد. برخی از مدل‌های سوهان مثلثی برای تیزکردن تیغه اره‌ها کاربرد دارد.
سوهان مربعی
مشابه سوهان مثلثی برای داخل شدن به فضاهای تنگ و حفره‌ها طراحی شده.
سوهان گرد
کاملا استوانه شکل است و برای سوهان زدن سطوح مدور، به علاوه‌ی داخل برش‌ها و حفره‌های دایره‌ای شکل، مانند سوراخ به وجود آمده از دریل زدن استفاده دارد.
سوهان چاقویی
این سوهان شبیه سوهان تخت اما بسیار نازک است و برای کار در فضاهای باریک ساخته شده.
سوهان سر خم
دسته این سوهان بر خلاف تمامی انواع دیگر در راستای بدنه قرار نگرفته. این ویژگی کمک میکند به فضاهای باریک و بلند دسترسی پیدا بکنیم.
سوهان ژاپنی
تیغه آن به شکل خمیده است و برای سوهان کاری داخل سطوح منحنی مثل داخل کاسه گیتار استفاده میشود.
سوهان مویی
بسیار کوچکتر و نازکتر ازسوهان‌های معمولی هستند، در تمامی اشکالی که در بالا ذکر شد ساخته میشوند و از آن‌ها برای انجام کارهای ظریف و دقیق استفاده میشود.
سوهان دنده
آج این سوهان به گونه‌ای طراحی شده که کاملا منطبق بر دنده‌های پیچ باشد و از آن برای تمیز کردن و حذف زوائد ایجاد شده روی این دندانه ها استفاده میشود.
از ترکیب اندازه‌ها و الگوهای مختلف، سوهان‌های با کاربرد‌های گوناگون ساخته میشوند که هر فرد متناسب با نیاز خود میتواند سوهان مورد نظر را با در نظر گرفتن این ویژگی‌ها تشخیص بدهد